-
1 авышу
возвр.1) клони́ться, наклоня́ться/наклони́ться, склоня́ться/ склони́ться (о столбе, вертикальной или горизонтальной плоскости, поверхности чего-л. и т. п.)мачта бераз сулгарак авыша — ма́чта кло́нится не́сколько вле́во
2) коси́ться/покоси́ться, ска́шиваться/скоси́ться (о столбе, плетне, воротах, трубе, каменной стене и т. п.); кособо́читься/ скособо́читься; станови́ться (стать, сде́латься) косы́м (ско́шенным)3) накре́ниваться, накреня́ться/накрени́ться, наклоня́ться/ наклони́ться (о судне, телеге, баке, кадушке и т. п.); нава́ливаться/навали́ться мор., склоня́ться/ склони́ться на́бок || крен, накло́нсалуда чана авышты — на уха́бе са́ни накрени́лись
4) не́сколько, немно́го, чуть отклоня́ться/отклони́ться, уклоня́ться/уклони́ться (о дороге, курсе, направлении магнитной стрелки и т. п.) || отклоне́ние, уклоне́ниеюнәлешебездән авышканбыз — мы отклони́лись, ока́зывается, от (своего́) ку́рса
5) склоня́ться/склони́ться (к какой-л. мысли); клони́ться, повора́чиваться/поверну́ться (о небесных светилах, ветре и т.п.) || склоне́ние; повора́чивание, поворо́тҗил көньякка авыша башлады — ве́тер стал повора́чиваться к ю́гу (на юг)
кояш офыкка авыша — со́лнце кло́нится к горизо́нту
көн кичкә авышты — день склони́лся к ве́черу
күпчелек ягына авышу — склони́ться (склоне́ние) на сто́рону большинства́
6) проходи́ть/пройти́, минова́ть/мину́ть (о времени, годах и т. п.); перева́ливать/перевали́ть завакыт тиз авыша — вре́мя прохо́дит бы́стро
яз авышкач — когда́ минова́ла/мину́ла, прошла́ весна́
төш авышсын инде — пусть (уж) ми́нет (перева́лит за) по́лдень
ул инде сиксәннең теге ягына авышты — ему́ уже́ (перевали́ло) за во́семьдесят
7) перен.; разг.; безл. тяну́ть/потяну́тьйокыга авыша башладым — (меня́) ко сну потяну́ло
8) перен.; разг.; см. акылга җиңеләю -
2 кичке
прил.вече́рний (поезд, сеанс, выпуск последних известий, удой и т. п.)кичке мәктәпкә йөрү — посеща́ть вече́рнюю шко́лу
көн кичке якка авышты — день cклони́лся к ве́черу
- кичке аш- кичке якта
- кичке буйда••кичке күздә — в су́мерках
-
3 көн
сущ.1) день; денёк, денёчек ( световой) || дневно́йкояшлы көн — со́лнечный денёк
шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день
көн яктысында — при дневно́м све́те
көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)
көннең киче бар — у дня есть ве́чер
көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день
көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя
көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень
2) да́та ( календарная), срок, число́бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?
атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли
җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния
нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день
айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца
шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней
хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́
Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды
туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния
3) день (су́тки)ял көне — выходно́й день
үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́
икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день
моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того
бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём
көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится
4) вре́мя, пери́од; срокнәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!
бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)
көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́
революция көннәрендә — в пери́од револю́ции
картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость
көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми
5) разг. со́лнцекөн туды — со́лнце взошло́
көн бату — захо́д со́лнца; зака́т
көн кыздыра — со́лнце печёт
ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце
6) пого́дакөн бозылды — пого́да испо́ртилась
иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да
7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ниесинең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́
балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом
8) перен. судьба́, у́частьнинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили
•- көн аша- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе••көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки
көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник
көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём
көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня
көн кичерү — см. көн итү
көн күзе йомылу — темне́ть
көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)
көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня
көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше
көн яктысын күрмим — ( клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)
(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии
көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть
көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь
көне җитеп килү — быть на снося́х
көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя
көннәр эчендә — в счи́танные дни
көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)
көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным
көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын
- көн юккөннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап -
4 янтык
1. сущ.1) бок (правая или левая часть туловища человека, животных и т. п.)уң янтыкта йоклау — спать на пра́вом боку́
этнең аркасы янтыкларына караганда куерак төстә — спина́ соба́ки бо́лее тёмного цве́та, чем бока́
2) бок, сторона́ (какого-л. предмета, корабля, дома и т. п.)өстәл янтыгы — сторона́ стола́
көймә янтыгына авышты — ло́дка накрени́лась на́ бок
3) склон2. прил.авыл тау янтыгында урнашкан — дере́вня располо́жена на скло́не горы́
1) разг. боково́йсм. тж. янянтык урын — боково́е ме́сто
янтык капка — боковы́е воро́та
2) кривобо́кий, кособо́кийянтык кеше — кривобо́кий челове́к
янтык өй — кособо́кая изба́
См. также в других словарях:
авышу — 1. Янтаю, бер якка кыегаю 2. Урыны күчү. Шуышу. Тайпылу 3. Узу, үтү (вакытка карата ярты төн авышкач. Вакытның бер өлеше яки фасылы үтеп, икенчесенә керүне аңлата көзгә авышкан бер көндә. Кояш тур. кояш баюга таба авышты 4. күч. Нин. б. фикерне,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
